کاستیک سودا یا همان سودسوزآور که با نام چربی گیر صنعتی هم شناخته شده است که نام علمی آن سدیم هیدروکسید می باشد
درصنایع بسیاری کاربرد دارد که که از جمله ی این صنایع رنگرزی می باشد.
رنگرزی یا صبّاغی به فرایندی گفته میشود که در طی آن کالای نساجی مثل الیاف،نخ، پارچه و یا پوشاک در محلولی که شامل مواد رنگزا و مواد شیمیایی می‌باشد، رنگ‌آمیزی می گردد و مولکولهای رنگ، با دوامی نسبی با مولکولهای کالای نساجی، پیوند محکمی برقرار می نمایند.
به عبارت دیگر رنگرزی مهارتی‌است که طی آن ماده رنگزا در درجه حرارت هدایت شده و زمان مشخص، داخل الیاف و یا کالای منسوج (بافته شده) نفوذ کرده و آن را رنگ می‌کند.
رنگرزی به دو صورت سنتی و صنعتی انجام میگیرد البته لازم به ذکر است که امروزه با پیشرفت تکنولوژی شیوه ی صنعتی معمول و آسان تر است.
مواد مورد نیاز در رنگرزی ها
موادی که در رنگرزی ها (صنعتی و سنتی ) مورد نیاز است:
مواد قلیایی مانند سود (سودپرک/سودسوزآور/کاستیک سودا ) که با نام علمی سدیم هیدروکسید شناخته می شوند، امونیاک وغیره.
انواع اسید ها و آب که دارای خصوصیات خاصی است. و هم هچنین رنگ دانه ها که مهم ترین ماده ی کاربردی است.
این مواد در رنگ کردن الیاف و ثابت نگه داشتن رنگ الیاف ها نقش بسیارمهی دارند
مواد رنگزای طبیعی ریشه طبیعی داشته و با توجه به منبع استخراج آن‌ها در سه گروه زیر می‌توانند تقسیم‌بندی شوند:
-مواد رنگزای به دست آمده از گیاهان مثل نیل، روناس و غیره که از ریشه، گل، برگ، میوه پوست نباتات به دست می‌آیند.
-مواد رنگزای به دست آمده از جانوران مانند قرمزدانه و صدف فرفری.۳- آن‌هایی که از مواد معدنی به دست می‌آیند مثل خاک سرخ.
سود پرک/کاستیک سودا / چربی گیر صنعتی در رنگرزی چه استفاده ای دارد؟
الیاف ها قبل از اینکه برای فرایند رنگرزی آماده شودند در کارخانه ی تولید الیاف در معرض عوامل خارجی زیادی که باعث الوده شدن الیاف ها میشوند قرار می گیرن
و همچنین برخی از الیاف ها مانند پشم ها دارای چربی که از بدن حیوان خارج میشود است ، این الودگی ها و چربی ها اگر پاک سازی نشوند مانع نفوذ رنگ به داخل الیاف ها می شوند.
دراین مرحله یعنی قبل از رنگرزی_ در مرحله ی شستوشو_ سودسوزآور/کاستیک سودا مهم ترین کاربرد را دارد.
سودسوزآور به صورت پرک یا پودر است که در اثر حل شدن با آب یک محلول قلیایی ایجاد می کند.
به دلیل خاصیتی که سود در چربی زدایی دارد در صنایع به عنوان چربیگیر صنعتی یا همان صابون صنعتی بکار میرود.
در صنعت رنگرزی هم برای سشتوشوی الیاف و پاک کردن چربی ها قبل از رنگ کردن آن ها به کار میرود.
دیگر کاربرد های سود سوزآور
از دیگرکاربردهایی که سودسوآور در رنگرزی دارد این است که از سودسوزآور به همراه هیدروسولفیت برای رنگ کردن با نیل و برخی دیگر رنگ ها به کار میرود.
محلول قلیای قوی خیلی غلیظ (سود سوز آور ۴۰-۳۷درصد) در دمای محیط در مدت زمان کوتاه (۵دقیقه) اثر تخریبی شدید بر روی پشم نشان نمی دهد ، بلکه فقط فلسهای پشم را جدا می کند از این روش در حدود (۴۰) سال قبل برای فلس زدایی استفاده می شده است.
محلول سود سوز آور ۵% در مدت زمان حداکثر ۵ دقیقه در دمای جوش الیاف پشم را حل می کند ،
زیرا در دمای بالا منافذ الیاف باز می شوند و مواد الیاف شده و راحتتر الیاف را تخریب می کنند.در صورتی که در دمای پایین این تخریب کمتر است.
بعد از انجام هر عملیات قلیایی ، خنثی سازی با اسیداسیتیک ضروری است ، چون قلیای باقیمانده در مدت زمان طولانی به مغز الیاف نفوذ کرده و باعث تخریب پشم می شود.
بر اثر استفاده از قلیا پشم زبر می شود ، چرا که چربی های آن توسط قلیا هیدرولیز خواهد شد .برای جبران این مورد مواد نرم کننده (کاتیونی) به پشم اضافه می نمایند.